چه کنیم تا از عذاب آخرت در امان بمانیم
خداوند در آیاتی به آثار خوف از خدا و عذاب هایش توجه می دهد که در این جا به بخشی از آن ها اشاره می شود.
از کارکردهای خوف از خدا و عذاب الهی آن است که انگیزه برای کارهای خوب و نیک و اطاعت از خداوند فراهم می آید و حتی انسان هایی برای رضای خداوند و ترس از دوزخ و عذاب هایش به احسان و ایثار رو می آورند. آیات ۸ تا ۱۰ سوره انسان به نمونه ای از این ایثار اشاره می کند که در آن اطعام خالصانه مسکین، یتیم و اسیر به سبب ترس و خوف از روز سخت قیامت بیان شده است.
از دیگر کارکردهای خوف از عذاب، عبرت و پندگیری است تا به سوی کارهای بد و زشت گرایشی پدید نیاید و انسان به سبب آن که کیفر ستمگران را می بیند به سوی ستمگری رو نیاورد. (ذاریات آیات ۳۲ تا ۳۷ و نیز هود آیات ۱۰۲ و ۱۰۳)
فرار از جنگ با مومنان و فتنه گری، از دیگر کارکردهای خوف است که خداوند در آیه ۴۸ سوره انفال با اشاره به فرار ابلیس از میدان جنگ بدر به آن اشاره می کند. ابلیس در گزارشی که خداوند می دهد، علت گریز و فرار خویش را ترس از گرفتار شدن در عذاب الهی می داند. ابلیس با آن که از سوی خداوند تا قیامت مهلت گرفته است، با این همه هراسان بود که اگر در میدان جنگ علیه مومنان باقی بماند، عذاب الهی در همین دنیا وی را در برگیرد و مجازات سختی را ببیند. از این رو از ترس عذاب الهی در دنیا از میدان جنگ علیه مومنان می گریزد.
اصولاً اگر کسی احتمال بدهد که عمل فتنه انگیز او هزینه گزافی برایش به همراه خواهد داشت، دست از فتنه گری بر می دارد و دست به آن عمل نمی زند. بنابر این می توان گفت که ترس از عذاب و شکنجه و هزینه های سنگین موجب می شود تا شخص احتیاط کرده به سادگی به گناه تن ندهد و در آشوب و بلوایی شرکت نکند که هزینه آن گزاف است.
خداوند در آیه ۱۵ سوره یونس تبیین می کند که ترس پیامبر (ص) از عذاب آخرت، مانع پاسخ مثبت دادن آن حضرت (ص) به درخواست مشرکان شده است. به این معنا که ترس از مجازات قطعی، آدمی را محتاط می کند و اجازه نمی دهد تا خودسرانه و بی احتیاط گام در راهی نهد که هزینه گزافی بر او تحمیل می کند.
- پاداش خوف از عذاب
ترس از عذاب الهی همانگونه که آثار و کارکردهایی در دنیا دارد، موجب می شود تا شخص از آثاری به عنوان پاداش نیز بهره مند شود.
خداوند در آیات ۲۷ و ۲۸ و ۳۵ سوره معارج، خوف از عذاب پروردگار را سبب تکریم شخص در بهشت می داند. به این معنا که پاداش بهشت تنها برای کسانی نیست که خداوند به سبب محبت پرسش می کنند، بلکه حتی اگر انگیزه اطاعت و تسلیم دربرابر خداوند، ترس از دوزخ و عذاب های الهی باشد، پاداش بهشت بر آن مترتب می شود. به این معنا که آن چه در این آیات مورد تاکید قرار می گیرد، توجه به انگیخته یعنی اطاعت و تسلیم در برابر خداوند است و توجه و اهتمامی به انگیزه یعنی عامل و موجب تسلیم و اطاعت یعنی خوف از عذاب نمی شود.
بنابراین آنچه مهم است، انگیخته یعنی اطاعت از خداوند است و انگیزه هرچند که مهم می باشد ولی دراینجا جایگاهی ندارد. پس انسان اگر به هر انگیزه ای چون محبت یا ترس از خداوند، او را اطاعت کند، فرقی در گرفتن پاداش بهشت نخواهدداشت. البته اگر انگیزه محبت باشد، اطاعت، شیرین تر و گواراتر می باشد، ولی بسیاری از مردم تنها به انگیزه ترس از خداوند و عذاب های اوست که اطاعت می ورزند و عصیان نمی کنند.
از دیگر پاداش هایی که خداوند برای خوف از عذاب بیان می کند، سرور و شادمانی مؤمنان از جانب خداوند است که در آیات ۵ و ۱۰ و ۱۱ سوره انسان به آن اشاره شده است. در حقیقت سرور مؤمنان در دنیا و آخرت، می تواند به سبب خوف از عذاب الهی درقیامت باشد. به این معنا که خوف از عذاب در رستاخیز شخص را به سوی اطاعت الهی می کشاند و به طور طبیعی آثار اطاعت، سرور و شادمانی باطنی خواهدبود.
مصونیت از کیفر و پیامدهای آن، از دیگر آثار پاداشی خوف از عذاب های سخت است که خداوند در آیات پیش گفته برای ابرار و نیکان بیان می کند. بنابراین اگر کسی بخواهد از کیفر الهی ایمن شود باید از عذاب های الهی هراسان و ترسان باشد. همین ترس موجب می شود تا اطاعت وی خالصانه برای خدا گردد و در قیامت از دوزخ و عذاب های آن در امان باشد.
خداوند درآیه ۱۵ سوره انعام و نیز ۱۳ سوره زمر بیان می کند که عامل اصلی عذاب الهی عصیان است. بنابراین ترس از قیامت و عذاب های الهی در آن روز به عنوان عامل مهم بازدارنده از عصیان است و موجب می شود تا آدمی به سوی اطاعت کشیده شود و از آثار و پیامدهای طبیعی سود برد که از مهمترین آنها مصونیت یابی از کیفر، و دستیابی به بهشت و سرور می باشد.
به عبارت دیگر، ترس آدمی از عذاب الهی خود عامل بازدارنده ای از عصیان و محرک قوی برای اطاعت می باشد که به طور طبیعی آثار و پیامدهای اطاعت را برای آدمی موجب می شود. در آیات پیش گفته این معنا به اشکال مختلف مورد تاکید و اهتمام قرار گرفته است.
انسان اگر بداند که عذاب های الهی بس بزرگ (بقره آیه ۷ و آل عمران آیه ۱۰۵)، بی وقفه و مداوم (مریم آیات ۷۷ و ۷۹)، جاودانه و همیشگی (مائده آیه ۳۷ و توبه آیه ۶۸) تلخ تر از عذاب های زمینی (قمر آیه ۴۶)، دردناک (بقره آیه ۱۰ و ۱۰۴)، پلید و زشت (سباء آیه۵)، ذلت بار و خوارکننده (بقره آیه ۹۰) زشت و نگران (طلاق آیه۸)، سریع و بی تاخیر (بقره آیه ۲۰۲)، سوزان (انفال آیه۵۰)، شدید (ال عمران آیه۴)، فراگیر (هود آیه ۸۴)، هولناک (ابراهیم آیه ۴۲) و مانند آن است هرگز به سوی گناه و عصیان گرایش نمی یابد. مشکل این است که ما تصویر و ترسیمی درست از مفهوم عذاب نداریم و یا آن که آن را جدی نگرفته ایم وگرنه اگر بدانیم که عذاب های الهی از چه صفاتی هم چون صفات پیش گفته برخوردارند و انسان در دنیا و آخرت گرفتار آن خواهدشد، هرگز به خود اجازه عصیان نمی دادیم.
این آیات تنها به عنوان انذار و هشدار آمده است تا آدمی را درمسیر درست هدایت الهی یعنی صراط مستقیم اسلام و تسلیم و اطاعت قرار دهد. باشد با درنگ دراین آیات مسیر خود را تصحیح و اصلاح کنیم و به خود اجازه ندهیم درمسیری گام برداریم که با سرنوشتی چنین شوم و دردناک مواجه خواهیم شد.
چه کنیم تا از عذاب آخرت در امان بمانیم چه کنیم تا از عذاب آخرت در امان بمانیم چه کنیم تا از عذاب آخرت در امان بمانیم
منبع: سایت انشاء باز
